Bitkisel sütler son yıllarda popülerlik kazanmış ve birçok insan için süt alternatifi olarak tercih edilmeye başlanmıştır. Geleneksel sütler yerine bitkisel sütleri tercih etmek vegan yaşam tarzını benimseyenler, laktoz intoleransı olanlar veya sağlıklı bir diyet sürdürmek isteyenler için ideal bir seçenektir.

Bitkisel Süt Nedir?

Bitkisel süt, hayvansal süt alternatifleri olarak kullanılan bitki kaynaklı sıvılardır. Süt olarak adlandırılsa da bitkisel sütler, süt üretimi için kullanılan hayvan kaynaklı bileşenler içermezler.

Bitkisel sütler, farklı bitkilerin tohumlarından veya kuruyemişlerinden elde edilir. Örneğin, soya, badem, fındık, hindistan cevizi, yulaf, pirinç gibi farklı kaynaklardan bitkisel süt elde edilebilmektedir. Bu bitkilerin tohumları veya kuruyemişleri öğütülerek suyla karıştırılır ve ardından süzülerek elde edilen sıvı bitkisel süt olarak kullanılır.

Bitkisel sütler, vegan veya laktoz intoleransı olan kişiler tarafından hayvansal süt alternatifi olarak tüketilir. Ayrıca bitkisel sütler, farklı tat ve kıvamlarıyla çeşitli yiyecek ve içecek tariflerinde de sıkça kullanılmaktadır. Bitkisel sütler genellikle marketlerde hazır olarak satılırken bazı çeşitleri evde de kolaylıkla yapılabilmektedir.

Bitkisel Süt Faydaları

Bitkisel süt faydaları oldukça fazladır. Hafif ve sindirimi kolay bir yapıya sahiptir. Bunun yanı sıra doymamış yağ içerirler. Bu bakımdan hayvansal sütlerde mevcut olan doymuş yağların aksine bitkisel sütler kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olur. Bunun yanı sıra şu gibi yönleri de bulunmaktadır:

  • Özellikle badem sütü ve soya sütü magnezyum, kalsiyum, demir ve diğer mineralleri içerir.
  • Doymamış yağlar ve diğer sağlıklı bileşenleri içerdiği için kalp sağlığını korumaya yardımcı olmaktadır.
  • Bazı bitkisel süt çeşitleri kalsiyum ve diğer mineralleri içerir.
  • Bitkisel sütlerin üretimi daha az sera gazı emisyonuna neden olur.
  • Bitkisel sütlerin üretimi hayvansal sütlerin üretimine göre daha az su kullanır.

Kimler Bitkisel Süt Tüketmelidir?

Bitkisel sütleri tercih etmesi faydalı olabilecek bazı kişiler:

  • Veganlar: Vegan beslenme tarzını benimseyenler hayvansal ürünlerden uzak dururlar. Bu nedenle bitkisel sütler onlar için süt alternatifi olarak tercih edilen bir seçenektir.
  • Laktoz intoleransı olanlar: Laktoz intoleransı, laktoz adı verilen süt şekerini sindirememe durumudur. Bu durumda hayvansal süt tüketimi bazı sindirim sistemi rahatsızlıklarına neden olabilmektedir. Bitkisel sütlerde laktoz bulunmaz bu nedenle güvenle tercih edilebilirler.
  • Süt alerjisi olanlar: Bazı insanlar süt proteini olan kazeine karşı alerjik reaksiyonlar gösterebilmektedir. Bu durumda bitkisel sütler uygun alternatiflerdir.
  • Sağlıklı alternatif arayanlar: Bitkisel sütler doymuş yağ içeriği düşük, kolesterol içermeyen ve kimisi için potansiyel olarak daha sindirilebilir bir seçenektir.

Her durumda bitkisel sütlerin tüketilmesi bireysel tercihlere ve sağlık durumuna bağlıdır. Eğer herhangi bir sağlık sorununuz varsa veya beslenme düzeninizi değiştirmeyi düşünüyorsanız bir sağlık uzmanı veya diyetisyenle görüşmeniz önerilir.

Bitkisel Süt Çeşitleri

Bitkisel süt çeşitleri oldukça fazladır. Her bir süt çeşidi farklı bileşen ve içeriklere sahiptir. İhtiyaçlarınıza ve damak zevkinize göre dilediğinizi tercih edebilirsiniz.  En çok tüketilen bitkisel sütler şu şekilde sıralanabilir:

  • Soya Sütü
  • Yulaf Sütü
  • Kaju Sütü
  • Badem Sütü
  • Hindistan Cevizi Sütü
  • Fındık Sütü
  • Pirinç sütü
  • Ceviz sütü

Tüm bitkisel süt çeşitleri birbirinden ayrı özelliklere sahiptir. Bu sebeple her birini özel olarak inceleyerek kişisel tercihlere göre değerlendirmek gerekir.

Soya Sütü

Bitkisel sütler arasında bulunan soya sütü zengin besin değerlerine sahiptir.

100 ml soya sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Karbonhidrat – 4.92 gram
  • Protein – 2.6 gram
  • Lif – 0.2 gram
  • Kolesterol – 0
  • Sodyum – 71 miligram
  • Potasyum – 67 miligram
  • Kalsiyum - 197 miligram
  • A vitamini – 13 miligram
  • Demir – 0.42 gram

Bunun yanı sıra saklama koşullarını bilmek de bir o kadar önemlidir. Açılmamış, sterilize soya sütü, oda sıcaklığı içerisinde 8 ile 12 ay saklanabilmektedir. Kutusu açılmış ise buzdolabında korunmalıdır. Kutusu açıldıktan sonra 5 ile 7 gün boyunca tazeliğini muhafaza eder.

Yulaf Sütü

Bitkisel süt çeşitleri arasında olan yulaf sütü günümüzde pek çok kişi tarafından bilinmekte ve kullanılmaktadır.

100 ml yulaf sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Karbonhidrat – 7 gram
  • Kalsiyum – 100 miligram
  • Protein – 0.3 gram
  • Yağ – 1.3 gram
  • Kolesterol – 0

Yulaf sütünün kuru ve serin bir ortamda muhafaza edilmesi gerekir. Eğer açılmamışsa buzdolabında muhafaza edilmesi zorunlu değildir. Evde yapılan yulaf sütü sıkı bir şekilde kapatılan şişede, buzdolabında 5 gün civarında tazeliğini koruyabilmektedir.

Kaju Sütü

Kaju sütü bitkisel süt çeşitleri arasında tatlı ve hafif kremamsı bir dokuya sahip olan bir alternatiftir. 100 ml kaju sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Kalori – 160 miligram
  • Doymuş yağ - 8 gram
  • Enerji - 296.0 gram
  • Enerji - 71.0 gram
  • Karbonhidrat - 7.5 gram
  • Protein - 3.9 gram
  • Tuz - 0.1 gram
  • Yağ - 4.7 gram
  • Şeker - 3.0 gram

Kaju sütü evde yapıldıktan sonra kolay bir şekilde saklanabilmektedir. Cam bir şişeye doldurulup ağzı iyi bir şekilde kapatıldıktan sonra buzdolabında muhafaza edilmesi gerekir.

Badem Sütü

Badem sütü bitkisel süt çeşitleri arasında yer alan seçeneklerden biridir. Besin değerleri bakımından oldukça zengindir. 100 ml badem sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Karbonhidrat – 3 gram
  • Protein – 0.5 gram
  • Yağ – 1.1 gram
  • Lif – 0.2 gram
  • Kolesterol – 0 miligram
  • Sodyum – 0.13 miligram
  • Kalsiyum -120 gram

Hindistan Cevizi Sütü

Hindistan cevizi sütü, sağlıklı yağlar, lifler, vitaminler ve mineraller açısından zengin bir alternatiftir. 100 ml Hindistan cevizi sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Karbonhidrat – 2.92 gram
  • Protein – 0.21 gram
  • Yağ – 2.08 gram
  • Kolesterol – 0 miligram
  • Demir – 0.3 gram
  • C vitamini – 2.8 gram
  • Kalsiyum – 188 miligram
  • Sodyum – 19 miligram
  • Potasyum – 19 miligram

Hindistan cevizi sütü manganez açısından iyi bir kaynaktır.Ancak doymuş yağ içeriği de yüksektir. Bu nedenle tüketim miktarını belirlemek adına bir uzmana veya diyetisyene danışılması önerilir.

Fındık Sütü

Fındık sütü, kalsiyum, demir, fosfor ve magnezyum gibi mineralleri içerir ve aynı zamanda doymamış yağ asitleri bakımından da zengindir. 100 ml fındık sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Karbonhidrat – 4.4 gram
  • Kalsiyum – 120 gram
  • Protein – 1.7 gram
  • Yağ – 2.8 gram
  • Lif – 0.3 gram
  • Kolesterol – 0 miligram

Fındık sütü buzdolabında ve bir cam şişe içerisinde saklanarak tüketilmelidir.

Pirinç sütü

Pirinç sütü, kalsiyum, demir ve B vitaminlerini açısından zengin bir yapıya sahiptir. 100 ml pirinç sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Karbonhidrat – 9.17 gram
  • Protein – 0.28 gram
  • Yağ – 0.97 gram
  • Kalsiyum – 118 miligram
  • Demir – 0.2 gram
  • Lif – 0.3 gram
  • Kolesterol – 0
  • Sodyum – 39 miligram
  • Potasyum – 27 miligram

Cam bir şişeye konup kapağının sıkı bir şekilde kapatılması ardından buzdolabında 5 güne kadar saklanabilmektedir.

Ceviz sütü

Ceviz sütü, yoğun ve kremsi bir dokuya sahiptir. Ayrıca ceviz sütü, omega-3 yağ asitleri, protein, lifler, E vitamini ve mineraller gibi besin maddeleri açısından oldukça zengindir. 100 ml ceviz sütünün besin değerleri şu şekildedir:

  • Enerji – 45 kcal
  • Protein – 1 gram
  • Karbonhidrat – 1.9 gram
  • E vitamini – % 1
  • Sodyum – 5.2 miligram
  • Potasyum – 30 miligram

Evde Bitkisel Süt Yapımı

Bitkisel sütler, farklı bitkisel kaynaklardan elde edilebilir. En yaygın olarak kullanılan bitkiler arasında badem, yulaf, soya, hindistan cevizi ve fındık yer alır. Evde bitkisel süt yapmak oldukça kolay ve besleyici bir alternatiftir. Evde bitkisel süt yapabilmeniz için genel bir tarif:

Malzemeler:

  • 1 su bardağı bitkisel malzeme (badem, yulaf, soya vb.)
  • 4 su bardağı su
  • Tercihe bağlı tatlandırıcılar (vanilya özü, bal, hurma vb.)

Yapılışı:

  1. Seçtiğiniz bitkisel malzemeyi bir gece önceden suyla birlikte ıslatın. Bu, malzemenin daha kolay işlenmesini sağlar ve sütün kıvamını artırır.
  2. Ertesi gün süzgeç yardımıyla suyunu süzün ve temiz bir blender veya mutfak robotuna aktarın.
  3. Üzerine 4 su bardağı taze su ekleyin.
  4. Blenderı veya mutfak robotunu yüksek hızda çalıştırarak malzemeleri iyice karıştırın.
  5. Karışımı süzgeç yardımıyla bir kaseye süzün. Süzgeç kullanırken sütün pürüzsüz olması için mümkün olduğunca fazla sıvıyı çıkarmak adına karışımı bastırabilirsiniz.
  6. Tercihe bağlı olarak tatlandırıcılar ekleyebilirsiniz. Vanilya özü, bal, hurma veya tarçın gibi doğal tatlandırıcılar kullanabilirsiniz. Bu noktada sütü tekrar blenderdan geçirebilirsiniz.
  7. Elde ettiğiniz bitkisel sütü steril cam şişelere aktarın ve buzdolabında saklayın. Taze olarak tüketmek için 4-5 gün içinde kullanmanız önerilir.

Bazı tariflerde sütü daha kremsi hale getirmek için hindistan cevizi yağı veya hindistan cevizi kreması gibi eklemeler de tercih edilmektedir.

Bitkisel Süt İle Alternatif Tarifler

Bitkisel süt çeşitleri kullanılarak hazırlanabilecek çok sayıda tarif vardır. Örnek olarak vegan sütlaç bunlardan bir tanesidir. Tarif fırında hazırlanmakta olup malzemeler şöyledir:

  • 1 litre bitkisel süt (soya veya badem sütü gibi)
  • 1 çay bardağı pirinç
  • ½ çay bardağı toz şeker
  • 1 paket vanilin veya bir tutam saf vanilya

Yapılışı:

  1. Pirinci yıkayın ve süzgeçte süzün.
  2. Bir tencereye pirinci ve bitkisel sütü ekleyin. Karıştırarak kaynamaya bırakın.
  3. Kaynadıktan sonra ateşi kısın ve pirinçler yumuşayana kadar ara sıra karıştırarak yaklaşık 30-40 dakika kadar pişirin. Pirinçlerin üzerinde biraz sıvı kalması normaldir.
  4. Toz şeker veya tercih ettiğiniz tatlandırıcıyı ekleyin ve karıştırarak eritin.
  5. Vanilya özünü veya vanilini ekleyin ve karıştırın.
  6. Sütlaç kıvamına gelene kadar karıştırarak 5-10 dakika daha pişirin.
  7. Ocaktan alın ve soğumaya bırakın.
  8. Soğuduktan sonra sütlaçları kaselere veya porsiyonluk kaplara paylaştırın.
  9. Üzerini tarçın ve rendelenmiş hindistan cevizi ile süsleyebilirsiniz.
  10. Buzdolabında en az 2-3 saat soğumaya bırakın.

Bitkisel süt ile hazırlanan vegan çikolatalı chia pudingi lezzeti ve doyuruculuğu ile sıkça tercih edilen tariflerden biridir. Yapımı ile de oldukça basit ve pratik olan bu tarifin malzemeleri şu şekildedir:

  • 2 yemek kaşığı chia tohumu
  • 1 su bardağı hindistan cevizi sütü
  • 2 yemek kaşığı kakao tozu
  • 1 yemek kaşığı akçaağaç şurubu veya tatlandırıcı (tercihinize göre)
  • Taze meyveler veya ceviz içi (servis için)

Yapılışı:

  1. Bir kapta chia tohumlarını, hindistan cevizi sütünü, kakao tozunu ve akçaağaç şurubunu birleştirin.
  2. Karışımı iyice çırpın ve tüm malzemelerin homojen bir şekilde karışmasını sağlayın.
  3. Karışımı buzdolabına koyun ve en az 4 saat veya bir gece boyunca bekletin.
  4. Chia tohumları jelimsi hale gelip puding kıvamını alınca servis yapmak için kuplara veya kaselere bölüştürün.
  5. Üzerine taze meyveler veya ceviz içi ekleyerek isteğe bağlı olarak süsleyin.

Bu tarifte hindistan cevizi sütü, süt yerine kullanılan bir vegan alternatif olarak pudingin kremamsı ve lezzetli dokusunu sağlar. Chia tohumları ise jelimsi bir yapı kazandırarak pudingi kıvamlı hale getirir.